Қазіргі цифрлық заманда банк картасы – тек төлем құралы ғана емес, сонымен қатар иесінің жеке және қаржылық деректерін сақтайтын сенім кілтіне айналды. Картаны пайдалану ыңғайлы болғанымен, онымен байланысты қауіптер де артып келеді. Егер банк картаңыздың деректері алаяқтардың қолына түссе, жедел әрекет ету өте маңызды. Себебі деректерді жоғалту тек қаржы шығыны емес, жеке басыңызға қатысты ақпараттың да заңсыз пайдаланылуына әкеп соғуы мүмкін.
Қауіп туындағанда не істеу керек? Қадамдық іс-әрекет алгоритмі:
1. Картаны дереу бұғаттаңыз.
Банктің мобильді қосымшасы арқылы немесе банкке хабарласып, картаңызды уақытша немесе толық бұғаттаңыз. Бұл алғашқы және ең маңызды қорғаныс шарасы.
2. Полицияға арыз жазыңыз.
Карта деректерінің ұрланғаны туралы құқық қорғау органдарына жүгініңіз. Арызда нақты деректерді, смс-хабарламалар мен транзакциялардың скриншоттарын көрсеткен жөн. Бұл алаяқтарды анықтауға және тергеу процесін жеделдетуге көмектеседі.
3. Соңғы транзакцияларды тексеріңіз.
Банк қосымшасындағы операция тарихын қарап шығыңыз. Әсіресе шағын мөлшердегі «сынақ» төлемдерге назар аударыңыз – бұл картаның белсенділігін тексерудің белгісі болуы мүмкін.
4. Ақшаны қайтару туралы банкке өтініш беріңіз.
Егер картадан қаражат алынған болса, банкке ресми өтініш беріңіз. Бұл үшін онлайн форма немесе банк бөлімшесі арқылы хабарласуға болады.
5. Барлық құпиясөздерді жаңартыңыз.
Банк қосымшалары мен интернет-банкингке арналған барлық құпиясөздерді қауіпсіз әрі күрделі комбинацияларға ауыстырыңыз.
6. Қосымша қауіпсіздік шараларын іске қосыңыз:
– Онлайн төлемдерге лимит орнату
– 3D Secure (SMS немесе push-хабарлама арқылы растау)
– Картаны тек белгілі сауда сайттарында пайдалануға рұқсат ету
Алаяқтар карта деректерін қалай ұрлайды?
Қаскөйлер карта деректеріне қол жеткізудің түрлі әдістерін пайдаланады. Солардың ең жиі кездесетін түрлері:
1. Фишинг – жалған сайттар мен хаттар
Банктер мен танымал сауда орындарының жалған нұсқалары жасалып, карта деректерін енгізуге итермелейтін хаттар жіберіледі.
2. Вишинг – телефон арқылы жасалатын алаяқтық
Алаяқтар банк қызметкері ретінде хабарласып, карта нөмірі, CVV-код және SMS-пен келген кодты сұратады. Бұл ақпараттарды айту – ақшаңызды өзіңіз аударумен тең.
3. Скимминг – деректерді банкоматтардан ұрлау
Алаяқтар банкоматтарға арнайы құрылғылар орнатып, карта мен PIN-код мәліметтерін ұрлайды. Сондықтан тек сенімді, бақыланатын орындардағы банкоматтарды пайдалану қажет.
4. Фейк мобильді қосымшалар
Жалған банк қосымшалары арқылы деректеріңіз теру кезінде немесе SMS арқылы жіберіледі.
5. Вирус немесе зиянкес бағдарлама
Күдікті сайттар мен қолданбалар арқылы құрылғыңызға вирус түсуі мүмкін. Бұл бағдарлама карта деректерін, тіпті пернетақта арқылы терілген ақпаратты да «тыңдай» алады.
6. Интернет дүкендер мен Wi-Fi арқылы ұрлау
Сенімсіз интернет-дүкендердің дерекқорын бұзу немесе ашық Wi-Fi арқылы трафикті бақылау арқылы карта деректері қолды болуы мүмкін.
7. Әлеуметтік инженерия
Алаяқтар адамның сеніміне кіріп, психологиялық қысыммен қажетті ақпаратты алдап алады: асығыс шешім қабылдату, қорқыту, жалған уәде беру сияқты әдістерді қолданады.
Болашақта қауіптен қорғану үшін не істеу керек?
-
Картаңызды тек ресми, HTTPS протоколы бар сайттарда пайдаланыңыз.
-
Қоғамдық Wi-Fi желілерінде төлем жасамаңыз.
-
Телефон нөміріңізге келген SMS-хабарламалардағы кодтарды ешкімге бермеңіз.
-
Екі факторлы аутентификацияны міндетті түрде қосыңыз.
-
Интернеттегі сатып алуларға арналған бөлек карта ашып, шектеулі сома ғана сақтаңыз.
