Кредиттермен жасалатын алаяқтық схемалар: өзіңізді алдауға қалайша жол бермеуге болады

Цифрлық технологиялардың дамуы қаржы саласына да оң әсерін тигізіп отырғанымен қатар, жаңа қауіп-қатерлердің пайда болуына да себеп болуда. Соның ішінде соңғы уақытта алаяқтардың несиелік схемалар арқылы азаматтарды алдап, ірі қаржылық шығынға ұшыратуы жиілеп кетті. Бұл жағдайда жәбірленушілер алаяқтардың тапсырмасы бойынша өз еркімен кредит рәсімдеп, ақшаны үшінші тұлғалардың шоттарына аударады.

Қазіргі алаяқтық тәсілдер қалай жүзеге асырылады?

Алаяқтар көбіне фишинг, вишинг және дипфейк технологияларын қолданады. Олар өзін:

• банк немесе құқық қорғау органы қызметкері,

• коммуналдық мекеме маманы,

• курьер, сатушы немесе басқа да таныс тұлға ретінде таныстырады.

Мұндай схемалар көбіне шынайы сөйлесуге, қорқытуға немесе сенімге кіруге негізделеді. Алаяқтың басты мақсаты – жәбірленушіден дербес деректерді, SMS-кодтарды немесе шот деректемелерін алу.

Егер құпия ақпарат қаскүнемдердің қолына түссе, олар:

• мобильді банкингке қол жеткізеді;

• жәбірленушінің атына несие рәсімдейді;

• алынған қаражатты дропперлердің (яғни, ақшаны қолма-қол шығаратын адамдардың) картасына аудартады.

Екі негізгі схема кең таралған:

1. Психологиялық қысым және сендіру

Алаяқ жәбірленушіні банк қосымшасында немесе микроқаржы ұйымының сайтында авторизациядан өтуге көндіреді. Бұдан кейін:

• жәбірленуші несие рәсімдейді;

• ақшаны «қауіпсіздік үшін», «тергеу мақсатында» деген желеумен белгіленген картаға аударады;

• барлық операциялар бір реттік кодтармен құрбаның өзі арқылы расталады.

Бұл жағдайда операциялар өз еркімен жасалған болып есептеледі, сондықтан зардап шегуші заң алдында жауапты болуы да мүмкін.

2. Қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын пайдалану

Бұл схемада қаскүнемдер:

• жәбірленушіге арнайы сілтеме жіберіп, зиянды қосымшаны жүктеуді сұрайды;

• бұл қосымша арқылы құрылғыға қашықтан қосылады;

• әрі қарай мобильді банкингке кіру, кредит рәсімдеу және ақша аудару құрбанның атынан жүргізіледі;

• биометриялық сәйкестендіруден жәбірленушінің өзі өтеді, бұл ең маңызды кезеңдердің бірі.

Алаяқтармен байланыс орнатқан соң не болады?

Ақша алынғаннан кейін:

• алаяқтар байланысқа шықпайды;

• барлық нөмірлер мен аккаунттар бұғатталады;

• ақшаны іздеу және қайтару өте күрделі болады.

Банк тарапынан қандай әрекеттер жасалады?

Егер банк күдікті операциялар (мысалы, қатарынан бірнеше әртүрлі шотқа аударымдар немесе ірі соманы қолма-қол алу) байқаса, онда:

• банк картаны және қосымшаны бұғаттайды;

• клиентке қауіп туралы хабарлама жібереді;

• қажет болған жағдайда операциялар уақытша тоқтатылады.

Бұл – қаржы институттарының қауіпсіздік жүйесі арқылы алаяқтықтың алдын алу мақсатында қолданылатын стандартты шаралар.

Қалайша өзіңізді қорғауға болады?

1. Бейтаныс адамдарға сенбеңіз. Қанша сенімді көрінсе де, дербес деректер мен SMS-кодтарды ешкімге бермеңіз.

2. Қосымшалар орнатқанда абай болыңыз. Белгісіз көздерден келген сілтемелерді баспаңыз, бөтен қосымшаларды жүктемеңіз.

3. Банк қызметкерлері ешқашан сізден пароль немесе код сұрамайды. Мұндай әрекет – алаяқтықтың нақты белгісі.

4. Кредит рәсімдеу – жауапты шешім. Егер сізден жедел түрде кредит алып, біреуге ақша аударуды сұраса – бұл алаяқтық болуы мүмкін.

5. Қауіпсіздік жүйелерін қолданыңыз. Мобильдік банкке екі факторлы аутентификация және биометриялық қорғаныс орнату ұсынылады.

Қорытынды

Алаяқтардың несиелік схемалары – азаматтарды материалдық және моральдық тұрғыдан тығырыққа тірейтін қауіпті құбылыс. Қаржылық сауаттылық пен қырағылық – алаяқтардан қорғанудың басты құралдары. Ешқашан біреудің өтінішімен немесе қысымымен қаржылық шешім қабылдамаңыз. Күмән тудыратын жағдай туындаса, бірден банкке немесе құқық қорғау органдарына хабарласыңыз. Өз қауіпсіздігіңіз – өз қолыңызда.