Дизель мәселесі күн өткен сайын күшейіп барады. Түркістанда аталған жанар-жағармайдың түрін табу – қиынның қиыны. Тапқан күннің өзінде, сапасы нашар. Соның кесірінен көліктердің қозғалтқыштары істен шығып, жолда тоқтап қалып жатыр. Май құю бекеттерінде сағаттап дизель күткен көлік жүргізушілерінің шағымын тілшіміз Назым Қайратқызы тыңдап қайтты.
Бүгін бірқатар жанар-жағармай бекетіне арнайы бардық. Олардың біразында солярка мүлдем жоқ. Енді бірі тек талон арқылы ғана сатады. Алайда кешелі бері көлік жүргізушілері дизельдің сапасы мүлде нашар екенін айтып шағымданып жатыр.
БЛИЦ:
«Сапасы мүлдем жоқ. Бірақ оған қарап жатқан жоқпыз, табылғанды құйып жатырмыз».
«Бізде, Қазақстанда әшейін құйылады. Негізі Ресейде жасалады. Өйткені ол жақта солярка 10 есе сапалы. Біздікінің бәрі қатып қалады. -3 градуста қатып қалды ғой соляркамыз».
Шымкент қаласы мен Түркістан облысына айына орта есеппен 70 мың тонна жанар-жағармай қажет. Стратегиялық тауар болғандықтан, оның тапшылығы мен бағасының өсуі күнделікті тұтынатын азық-түлік бағасына да тікелей әсер етуде. Бұл дизельдің әр аймаққа берілуін реттейтін механизмнің жоқтығынан дейді «Жанар-жағармай» қауымдастығының төрағасы Қайыпбек Қамбаров.
Қайыпбек Қамбаров, «Жанар-жағармай қауымдастығының» төрағасы:
«Кезінде «Мұнай өнімдерін өндіруді және олардың айналымын реттеу туралы» Заң бар еді. Сол заңға 2016 жылы өзгерістер енгізілді. Бұрын мұнай базасынан бір кәсіпкер бір сыйымдылыққа ғана құятын болса, қазір бір саны жоқ адам құяды. Міне көрдіңіз бе, алыпсатарлар көбейіп кетті. Бұрын бізге сертификат, куәлік беретін еді. Қазір ондай жоқ. Ашықтық пен реттеуші механизмнің жоқтығынан болып жатыр осының бәрі».
Еліміздегі жанар-жағармай нарығына жауапты Энергетика вице-министрі Әсет Мағауовтың айтуынша, тапшылықтың туындауына шетелден ағылған транзиттік жүк көліктері әсер еткен. Олар Қазақстан аумағындағы бекеттерден май құяды. Екіншісі – Павлодар мұнай-химия зауытының жұмысын тоқтатуы. Қазір онда жөндеу жұмыстары жүріп жатыр. Ал сарапшылар не дейді екен?
Мақсат Халық, экономист:
«Тағы бір себебі ретінде монополияны айтып жатыр. Меніңше, олай емес, өйткені монополияда тек бір ғана нақты сатушы болады. Бізде дизель нарығында олигополия деп айтқан дұрыс. Үш-төрт сатушы бар, олар белгілі бір дәрежеде бағалық келісім жасауы мүмкін. Олар кешкі уақытта бірге отырып, бір шай ішсе де бәріңе ыңғайлы бағаны көтерсек, ешкім шығынға ұшырамайды, бәрімізді табысқа кенелеміз деп келісіп алуы мүмкін».
Қысқасы, дизель тапшылығы және бағаның шарықтауы — жанар-жағармай нарығын реттейтін жүйенің болмауынан дейді мамандар.
